Stratejik yönetim muhasebesi aracı olarak kaynak tüketim muhasebesinin turizm işletmelerinde kullanılması: Bir konaklama işletmesi örneği

Abstract

Tüm sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin, günümüz iş dünyasında yaşanan gelişmeler karşısında rekabet avantajı sağlayabilmeleri için etkin bir maliyet sistemi kullanmaları gerekmektedir. Zira alışılagelmiş ve işletmeler tarafından artık kolay bir biçimde kullanabilen geleneksel maliyet sistemleri, ticari gelişmeler karşısında ihtiyaçları gidermede eksik kalmaktadır. İşletmeler bu sebeple alternatif ve yeni maliyet sistemleri arayışına girmişlerdir. Pek tabi her dönemin maliyet sistemi, o dönemin işletme ihtiyaçlarını karşılamış; fakat ticari hayatta yaşanan sürekli değişim ve gelişmeler, bir zaman sonra yine işletmeleri yeni sistem arayışına itmiştir. Diğer birçok maliyet sisteminin yanı sıra 1980'li yıllardan başlayarak 2000'li yıllara kadar muhasebe literatüründe çok popüler olan ve hâlihazırda işletmeler tarafından uygulanmaya çalışılan Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, söz konusu tekniklerin en şöhret bulmuşu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak uzun süredir kullanılan bu tekniğin de atıl kapasiteyi yeterince dikkate almaması, alınacak kısa vadeli kararlarda pratik olmaması gibi eksik kaldığı bazı noktalar bulunmaktadır. Tüm bunlar karşısında daha güncel, çağdaş bir maliyet sistemi olarak Kaynak Tüketim Muhasebesi tekniği ortaya çıkmıştır. Kaynak tüketim muhasebesi, faaliyete dayalı maliyet tekniğinin ve kaynakların maliyetlerin temel sebebi olduğu düşüncesini yansıtan Alman maliyet muhasebesinin kaynak bakış açısını birleştiren bir maliyet tekniğidir. Literatüre bakıldığında, kaynak tüketim muhasebesi ile ilgili uygulamaların daha çok üretim işletmeleri örneğinde kullanıldığı göze çarpmaktadır. Hizmet üreten işletmelerde ise bu tekniğin kullanımı ile ilgili uygulamaların çok az olduğu görülmüştür. Bu çalışma ile kaynak tüketim muhasebesinin bir hizmet işletmesi olan konaklama işletmelerinde de uygulanabilirliği ve mevcut maliyet sistemi ile arasında hizmet maliyetlerine göre farklılıkların belirlenmesi amaçlanmaktadır. Özellikle hizmet işletmelerinde kaynak tüketim muhasebesi kullanılarak yapılan çalışmaların az olmasının, bu çalışmanın literatüre olan katkısını da arttıracağı düşünülmektedir. Bu çalışma beş yıldızlı tesis özelliğine sahip ve turizm başkentimiz sayılan Antalya'nın Alanya ilçesinde faaliyetlerine devam eden bir konaklama işletmesine ait veriler doğrultusunda kaynak tüketim muhasebesinin uygulamasını içermektedir. Veriler, konaklama işletmesinin adının gizli kalması koşuluyla bizzat işletme tarafından verilmiş olup, 2019 yılına ait veriler kullanılarak kaynak tüketim muhasebesi uygulanmıştır. Uygulama yapılan konaklama işletmesinin Standart Oda ve Family Oda hizmeti olmak üzere iki hizmet faktörü bulunmaktadır. Standart Oda hizmetinden 167 adet, Family Oda hizmetinden 6 adet mevcut olup, bunlarla ilgili faaliyetler; önbüro, yeme-içme, eğlence ve temizliktir. Her şey dâhil sistem ile çalışan konaklama işletmesi Mayıs ayında 31 gün, Haziran ayında 30 gün, Temmuz ayında 31 gün, Ağustos ayında 31 gün ve Eylül ayında 30 gün olmak üzere sezonda toplam 153 gün açıktır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; toplam hesaplanan maliyet 10.145.985,55 TL olmasına rağmen, dağıtılan maliyetler toplam 9.714.804,22 TL olarak gerçekleşmiştir. Bu hesaplamalara göre söz konusu işletmenin 2019 yılı sezonunda atıl kaynak maliyeti toplam 431.181,33 TL'dir. Bu durum toplam maliyetlerin yaklaşık %96'sının hizmet faktörlerine yüklendiği, yaklaşık %4'lük kısmının ise atıl duruma düştüğünü göstermektedir. Söz konusu konaklama işletmesinin geleneksel maliyet yöntemi ile kaynak tüketim muhasebesinin hizmet faktörleri günlük birim maliyetleri karşılaştırıldığında; birim bazda günlük Standart Oda hizmet faktörü için 6,24 TL, Family Oda hizmet faktörü için 16,34 TL atıl kaynak maliyeti ortaya çıktığı görülmüştür. Buna göre kaynak tüketim muhasebesi uygulaması sonucu ortaya çıkan birim bazlı atıl kaynak maliyeti, bu hizmet faktörleri maliyetlerine aktarılmayarak, hizmet faktörlerinin ve uygulanacak fiyatların gereksiz yere yükselmesinin önüne geçecek, fiyat düşüklüğü dolayısıyla müşteri talebi artacak, bu durum işletmeye rekabet avantajı sağlayacaktır.

In today's business world, businesses that operate in all sectors must use an effective cost system to acquire a competitive advantage against the developments because traditional cost systems, which are conventional and can be used easily by businesses, cannot meet the needs in the face of commercial developments. For this reason, businesses seek alternative and new cost systems. Of course, the cost system of each period covered the business needs of that period; however, the constant changes and developments in commercial life pushed businesses to seek new systems after some time. Together with many other costing systems, Activity Based Costing, which was very popular in the accounting literature from the 1980s to the 2000s and is currently used by businesses, is the most famous among these techniques. However, there are some points where this technique, which was used for a long time, does not take into account the idle capacity sufficiently and is not practical in short-term decisions to be made. The Resource Consumption Accounting Technique emerged under such circumstances as a more up-to-date and contemporary cost system. Resource consumption accounting is a cost technique, which combines the resource perspective of the activity-based costing technique and German Cost Accounting, and reflects the idea that resources are the root cause of costs. When the literature was reviewed, it is striking that the applications related to Resource Consumption Accounting are mostly employed in the example of production enterprises. It was observed that there are very few applications regarding the use of this technique in service-producing enterprises. In the current study, the purpose was to determine the applicability of resource consumption accounting in accommodation enterprises, which is a service business, and to determine the differences between the existing cost system and service costs. It is considered that the scarcity of studies that use Resource Consumption Accounting will increase the contribution of this study to the literature, especially in service enterprises. The present study included the application of resource consumption accounting in line with the data of an accommodation business that continued its activities in the Alanya district of Antalya, which has the characteristic of a being 5-star facility and is considered our tourism capital. The data were given by the business itself on the condition that the name of the accommodation business remained confidential, and resource consumption accounting was applied by using the data of 2019. The accommodation business where the study was conducted had two service factors: Standard Room and Family Room Service. There were 167 Standard Room Services and 6 Family Room Services, and the related activities were front office, food & beverage, entertainment, and cleaning. The accommodation establishment, which worked with the all-included system, was open for a total of 153 days in the season, 31 days in May, 30 days in June, 31 days in July, 31 days in August, and 30 days in September. According to the results obtained in the present study, although the total calculated cost was 10.145.985.55 TL, the distributed costs were realized as 9.714.804.22 TL in total. According to these calculations, the idle resource cost of the said enterprise in the 2019 season is 431.181.06 TL in total. This shows that approximately 96% of the total costs were attributed to service factors, and nearly 4% of them were idle. When the traditional cost method of the accommodation business that was included in the study and the service factors of Resource Consumption Accounting were compared with daily unit costs, it was found that there was an idle resource cost of 6.24 TL for the Standard Room Service Factor and 16.34 TL for the Family Room Service Factor per day on a unit basis. In this regard, the unit-based idle resource cost that results from the application of Resource Consumption Accounting will not be transferred to the costs of these service factors, to ensure that the service factors and the prices to be applied will not rise unnecessarily, customer demand will increase with the low price, which will provide a competitive advantage for the business.