Adnî Divanı - İnceleme (42-94. Gazeller)

Abstract

Bu çalışma XV. yüzyıldaki önemli devlet adamlarından ve şairlerinden olan Adnî'nin Türkçe Divanı'nda yer alan elli iki adet gazelinin şerhinden oluşmaktadır. Asıl ismi Mahmut olan Adnî, Fatih Sultan Mehmet döneminde vezirlik ve sadrazamlık gibi önemli görevlerde bulunmuştur. Türk dili tarihi açısından geçiş dönemi sayılabilecek bir zaman diliminde yaşamış olan Adnî, sade ve içten tarzıyla öne çıkmaktadır. Bu çalışmada Adnî'nin Türk edebiyatı tarihindeki yerinin, sanat anlayışının ve edebî yönünün daha iyi anlaşılabilmesi amaçlanmıştır. Çalışma iki bölüm ve sonuç kısmından müteşekkildir. İlk bölümde Adnî'nin, sanatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın asıl kısmını oluşturan ikinci bölümde ise divanda yer alan elli iki gazel şerh edilmeye çalışılmıştır. Ele alınan bu gazellerin şerhinde klasik şerh yöntemine başvurulmuştur. Bu yönteme göre beyitler, öncelikle günümüz Türkçesine göre düzyazıya aktarılmış, ardından da ilgili beyitlerin şerhine geçilmiştir. Açıklamalarda yer alan sözcüklerin ise divan şiiri geleneği içerisindeki mecazi anlamları aktarılmıştır. Yine bu anlamlardan yola çıkılarak şairin vurguladıkları edebî sanatlar ve gelenek bağlamında açıklanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Adnî, Divan Şiiri, Gazel, Mahmut Paşa, Şerh

This work consists of the commentaries of fifty-two ghazals in the Turkish Divan of Adnî, one of the important statesmen and poets of the XV. century. Adni, whose real name is Mahmut, held important positions such as vizier and grand vizier during the reign of Mehmet the Conqueror. Adnî, who lived in a time period that can be considered as a transition period in terms of Turkish language history, stands out with his plain and sincere style. In this study, it is aimed to better understand Adnî's place in the history of Turkish literature, his understanding of art and his literary direction. The study consists of two parts and a conclusion part. In the first part, art and works of Adnî were emphasized. In the second part, which constitutes the main part of the study, the commentary of fifty-two ghazals in the divan were made. The classical commentary method was used in the commentary of these ghazals. According to this method, the couplets were firstly transferred to prose according to today's Turkish, and then the explanations of the related couplets were made. In the explanations, the usages of meaning of the words and figurative meanings within the tradition of divan poetry were given. Again, based on these meanings, it was tried to be explained in the context of literary arts and tradition that the poet emphasized and wanted to tell. Key Words: Adni, Divan Poetry, Ghazal, Mahmut Pasha, Commentary