Bilişsel davranışçı terapi odaklı grupla psikolojik danışmanın zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin olumsuz duygularıyla baş etmelerine etkisi

Abstract

Bu araştırmada, Bilişsel Davranışçı Terapi odaklı grup çalışmasının zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin inkâr, suçluluk ve utanç ile öfke duygu durumları üzerindeki etkilerini incelenmiştir. Araştırmada deney-kontrol gruplu, ön-test, son-test ve izleme ölçümlü yarı deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmada Beck Depresyon Ölçeği, Suçluluk ve Utanç Ölçeği, Durumluk−Sürekli Öfke Ölçeği (DSÖ) ve Başa Çıkma Tutumlarını Değerlendirme Ölçeği (COPE) kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcıları İstanbul ilinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim okullarına veya özel sınıflara devam eden, özürlü sağlık kurulu raporlarına göre zihinsel yetersizlik tanısı almış çocuğu olan annelerdir. Katılımcıları belirlemek amacıyla toplam 324 anneye ölçme araçları uygulanmıştır. Beck Depresyon Envanterinden yirmibeş ve daha üstü puan alan 72 katılımcı ve veri toplama araçlarına eksik cevap veren ve uç değere sahip olan 31 katılımcı araştırma dışında bırakılmıştır. Ölçme araçlarından aritmetik ortalamanın üstünde puan alan toplam 221 katılımcının araştırmaya dahil edilmesinin uygun olduğuna karar verilmiştir. Araştırmaya basit seçkisiz yöntemle seçilen 45 kişi katılmıştır. Kura yöntemiyle deney, etkileşim ve kontrol gruplarına 15'er katılımcı atanmıştır. Ancak çeşitli sebeplerden dolayı on kişilik denek kaybı yaşanmış ve toplamda otuz beş kişiyle araştırma tamamlanmıştır. Deney grubuna, araştırmacı tarafından geliştirilen ve 13 oturumdan oluşan bilişsel davranışçı terapi temelli grup çalışması uygulanırken, etkileşim grubunu ile haftada bir kez, bir buçuk saat olarak yapılandırılmamış grup çalışması yürütülmüştür. Kontrol grubuyla ise herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Araştırma verilerinin analizinde Karışık Desenler İçin Tek Yönlü ANOVA yönteminden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda; deney grubu ve etkileşim grubundaki zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinde, yapılan grup çalışmasının anlamlı düzeyde etkili olduğu görülmüştür. Araştırmada öncelikle katılımcıların ön-testten aldıkları suçluluk, utanç, öfke ve inkâr puan ortalamalarının gruba göre anlamlı farklılık göstermediği yapılan analizler sonucu tespit edilmiştir. Deney grubu ile etkileşim ve kontrol grubunun suçluluk, utanç ve öfke duygu puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını incelemek amacıyla yapılan karışık desenler için anova analizleri sonucunda ortak etkinin anlamlı olduğu, yani deney grubu lehine anlamlı bir fark bulunmuştur. Ancak inkar puan ortalamaları bağlamında gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Etkileşim grubu ile yapılan grup çalışmaları neticesinde yalnızca suçluluk duygusunda istatistiksel açıdan anlamlı düzeyde değişiklik gözlenmiş ve olumlu etki olarak yorumlanabilecek değerde düşüş gösterdiği görülmüştür. Aynı zamanda öfke ve utanç duygularına yönelik değerler üzerinde etkileşim grup çalışmasının bir etkisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Kontrol grubuna dair değerler incelendiğinde ise araştırmanın bağımlı değişkenlerine ilişkin puanlar bağlamında anlamlı düzeyde bir değişim olmadığı belirlenmiştir. Araştırma kapsamında incelenen üçüncü alt problem için deney rubuna alınan katılımcıların suçluluk, utanç ve öfke ön test, son test ve izleme testi puanları arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur. Deney grubunun inkâr ölçeği düzeyleri ön testten son teste ve oradan da izleme testine anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Araştırma kapsamında incelenen dördüncü alt problem ile Etkileşim Grubuna alınan katılımcıların suçluluk ön test, son test ve izleme testi puanları arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur ve bu etkinin izleme çalışmalarındaki ölçümlerde değişmediğini göstermektedir. Etkileşim grubundaki katılımcıların utanç, öfke ve inkar ön-son ile izleme testi puanlarında anlamlı değişim olmadığı görülmüştür. Yani etkileşim grubunun utanç, öfke ve inkar üzerine etkisi olmamıştır. Araştırmada yanıt aranan son soru için yapılan analizlerde, Kontrol grubundaki katılımcıların suçluluk, utanç, öfke ve inkar ön-son test ile izleme testi puanlarında yine anlamlı değişim olmadığı görülmüştür.

This study examined the effects of Cognitive-Behavioral Therapy based group work on the denial, guilt, shame, and anger in mothers of children with intellectual disabilities were examined. A quasi-experimental design with experimental-control group, pre-test, post-test, and follow-up measures was used in the study. The Beck Depression Scale, Guilt and Shame Scale, State-Trait Anger Scale (STAS), and Coping Attitudes Rating Scale (COPE) were used in the study. The participants of the study were mothers with children who attended special education schools or special classes affiliated to the Ministry of National Education in Istanbul and who were diagnosed with intellectual disability according to the reports of the disability medical board reports. Measurement tools were distributed to a total of 324 mothers to determine the participants. Seventy-two participants who scored twenty-five or more points on the Beck Depression Inventory and 31 who gave incomplete answers and had extreme scores were excluded from the study. A total of 221 participants who scored above the arithmetic mean of the measures were selected for inclusion in the study. Forty-five participants were selected by simple randomization. Fifteen participants in each group were randomly assigned to the experimental, encounter, and control groups. However, ten participants were lost due to various reasons, and the study was completed with a total of thirty-five participants. The experimental group recevied 13 sessions of cognitive-behavioral therapy based group work, while the interaction group received unstructured group sessions for once a week for an hour and a half. No treatment was applied to the control group. One-way ANOVA for Mixed Designs was used to analyze the research data. As a result of the analysis, it was found that the group work had a significant effect on the depression levels of the mothers with mentally handicapped children who were members of the experimental group and the interaction group. According to the results of the analysis, there was a statistically significant change in the feelings of guilt, shame, and anger of the participants in the experimental group after the study. This change was maintained in subsequent follow-up studies. As a result of the group work with the interaction group, it was found that there was only a statistically significant change in guilt. However, the interaction group study had no effect on the scores for anger, denial and shame. When the scores of the control group were analyzed, it was found that there was no significant change in the scores regarding the dependent variables of the study.