Yabancılara Türkçe öğretiminde sesli metinlerin dinlenebilirlik açısından tanımlanması ve sınıflandırılması

Abstract

Bu araştırmada öncelikle sesli metinlerin dil ve sunum özelliklerinin dinlenebilirlik üzerindeki etkisine göre bir dinlenebilirlik formülü geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca metinlerin dinlenebilirlik ve okunabilirlik düzeyi ile metin türünün anlamaya etkisi incelenmiştir. Araştırma, B1 kurunda 76 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Çalışmada veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, on bir adet dinleme materyaline yönelik başarı testi ve dinlenebilirlik ölçeği kullanılmıştır. Metinlerin analizinde ise Praat ses analizi programı ile prozodik okuma ve konuşma ölçekleri kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizinde betimleyici istatistiklerden ortalama, t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA); hipotez testlerinden korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır. Analizler, SPSS 21,0 programı kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda B1 kurunda Türkçe öğrenen yabancıların sesli metinlere yönelik zorluk algılarında dil özelliklerinden yan cümle oranı ve sözcük uzunluğu, sunum özelliklerinden prozodi, hız ve gürültü oranının dinlenebilirlik üzerinde etkili olduğu; sesli metinlerin dinlenebilirliğinin anlamaya etkisi olduğu, okunabilirliğinin ise etkisi olmadığı ve metin türü olarak konuşma temelli metinlerin yazı temelli metinlere göre, özel metinlerin otantik metinlere göre daha kolay bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Metinlerin dil ve sunum özelliklerinin dinlenebilirliğe etkisini gösteren çoklu doğrusal regresyon modelinin dinlenebilirliğe ait varyansın %37'sini, dinlenebilirliğin anlamaya etkisini inceleyen basit doğrusal regresyon analizi modelinin ise anlamaya ait varyansın %40'ını açıkladığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: dinlenebilirlik, dinleme, yabancılara Türkçe öğretimi, sesli metinler.

In this study, it is firstly aimed to develop a listenability formula according to effect of text's linguistic and delivering features. In addition, the effects of the level of readability and listenability of the texts on the comprehension have been examined. The study was conducted on 76 foreign students at B1 level. In the study, as data collection tool personel information form, success tests and listenability scale of eleven listening materials were used. In the analysis of texts, Praat voice analysis program and prosodic reading/speaking scale were used. In the analysis of data by using SPSS program, from descriptive statistics mean, t-Test, one-way analysis of variance (ANOVA) and correlation and regression analysis were performed from hypothesis tests. As a result of the research it was observed that on the difficulty sense for voiced text of foreigner who learning at B1 level, grammatical complexity and word length from linguistic features and speech rate, prosody and signal to noise rate from delivering features had effect. It was also observed that listenability of text had effect on the comprehension whereas readibility had not any significant effect on the comprehension. And as type of text it was obserced that the oral-based materials were rated by learners "easier" than literal based materials and special material were rated "easier" than authentic materials. It was determined that according to multiple linear regression model that indicates the effect of linguistic and delivering features of the texts on listenability, it was explained % 37 of total variance of listenability by that features and according to simple linear regression model that indicates the effect of listenability on comprehension, it was explained % 40 of total variance of comprehension by listenability. Key words: listenability, listening, Turkish for foreigner, voiced texts.