Devlet ve vakıf üniversitelerinin kurumsal ve akademik kültürlerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı; devlet ve vakıf üniversitelerinin kültürel yapılarındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaktır. Araştırmada verilerin toplanması ve analizi süreçlerinde nitel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada üniversitelerin kültürel yapıları katılımcıların görüşlerine dayalı olarak sunulmuştur. Araştırma Ankara ili sınırları içerisinde bulunan üç devlet (ODTU, Ankara, Hacettepe) ve üç vakıf (Bilkent, Başkent, Atılım) olmak üzere altı üniversitede gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına alınan üniversitelerin belirlenmesinde a) sosyal çevre, b) erişim kolaylığı, c) üniversitelerin gelişmişlik düzeyleri d) kuruluş tarihleri dikkate alınmıştır. Araştırma kapsamında veriler yarı-yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla gerçekleştirilen görüşmelerde toplanmış olup; doküman analizi ve gözlemler görüşmelerden elde edilen verilerin desteklenmesi amacıyla kullanılmıştır. Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme stratejisi tercih edilmiştir, ayrıca kartopu örnekleme stratejisinden de yararlanılmıştır. Katılımcı sayısı veri doygunluğu baz alınarak karar verilmiştir. Araştırma kapsamında 2012-2013 yılları içinde toplam 83 kişi ile yüz yüze derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerden 65'inde veriler ses kayıt cihazı ile 18 görüşmede ise yazılı kayıt ile toplanmıştır. Ses kayıt cihazı ile yapılan görüşmelerde, kayıtların bir kopyası talep eden katılımcılara verilmiştir. Görüşmeler 15 dakika ile 85 dakika arasında sürmüştür. Bu araştırmada geçerlilik ve güvenirlilik doğrulama stratejileri (Çeşitleme, Katılımcı Teyidi, Meslektaş Teyidi, Araştırmacının Tarafsızlığı, Etik) bağlamında değerlendirilmiştir. Veriler içerik analizi ile değerlendirildikten sonra kurumsal kültür (4 kategori) ve akademik kültür (2 kategori) şeklinde ifade edilmiştir. Araştırma bulguları ışığında aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: • Yöneticilerin belirlenmesinde devlet üniversitelerinde seçim, vakıf üniversitelerinde ise atama kültürü hakimdir (Araştırma için verilerin toplanmasından kısa bir süre sonra devlet üniversitelerinde de rektörlerin belirlenmesinde atama uygulaması başlamıştır). • Devlet üniversitelerinde yöneticilerin belirlenmesinde seçim/eğilim yoklaması yapılması yönünde bir beklenti vardır. Vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenlerin yöneticilerin belirlenmesinde seçimin tercih edilmesi yönünde beklentileri vardır. • Devlet ve vakıf üniversitelerinde meslek odalarına üyelikler desteklenmektedir. Devlet üniversitelerinde sendikalara üye olma yönünde eğilim var iken vakıf üniversitelerinde üyeliklerin neredeyse hiç olmadığı belirlenmiştir. • Devlet ve vakıf üniversitelerinin kültürlerinde iş yükü dağılımında baskın norm ve değer dengeli bir yapı oluşturma şeklindedir. • Karar alma sürecine ilişkin olarak, devlet üniversitelerinde karara katılma süreci "danışma düzeyinde", vakıf üniversitelerinde ise "az" düzeyindedir. • Devlet üniversitelerinde karar alma sürecine katılım "komisyonlar, kurum içi e-posta paylaşımı, üniversite forum ortamı" yöntemleri kullanılarak yapılmaktadır. Vakıf üniversitelerinde karar alma sürecinde merkezi yöneticilerin baskın olduğu belirlenmiştir. • Devlet üniversitelerinin kurumsal yapıları içinde en fazla ifade edilen değerler "ifade özgürlüğü, adaletli ve katılımcı yönetim, demokratik yönetim, sürekli gelişme, açık iletişim kanalları, toplumla bütünleşme ve hizmet, gelişime açık olma, paydaş odaklılık, nitelikli akademik kadro, özgür ve rahat bir çalışma ortamı" şeklindedir. Vakıf üniversitelerinin kurumsal yapıları içinde en fazla ifade edilen değerler "ifade özgürlüğü, gelişime açıklık, sürekli gelişme, adaletli ve katılımcı yönetim, öğrenci merkezli eğitim, nitelikli akademik kadro, çağdaş kampüs düzeni, evrensel bakış ve uluslararasılaşma" sayılmıştır. • Devlet üniversiteleri ile vakıf üniversiteleri arasında kurumsal değerler bakımından "markalaşma/imaj, mezunlarla iletişim, ödüllendirme, öz değerlendirme, eleştirel/muhalif duruş, örgütlü yapıların yönetim sürecine katılımı ve seçim kültürü" değerlerinde farklılıklar vardır. • Devlet ve vakıf üniversitelerinde düzenlenen törenler "eğitim öğretim açılış törenleri, bahar şenlikleri, personel arasındaki etkileşim etkinlikleri, üniversitenin tarihine/geçmişine yönelik etkinlikler, üniversite tanıtım etkinlikleri, oryantasyon/örgütsel bağlılığı artırmaya yönelik etkinlikler" boyutlarında yoğunlaşmaktadır. • Katılımcı görüşlerine göre, devlet ve vakıf üniversiteleri toplumsal sorunların çözümünde kendisinden beklenen rolü oynamamaktadır. • Araştırma etkinliklerine ilişkin nispeten benzerlik olduğu görülmüştür. Araştırmalara sağlanan maddi desteklere ilişkin benzerlikler olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmaların yayınlanmasına ilişkin katılımcıların yayın kalitesi ve etik değerlere özellikle vurgu yaptıkları belirlenmiştir. Bu konuda devlet ve vakıf üniversitelerinin kültürlerinde benzerlik vardır. • Katılımcılarca devlet ve vakıf üniversitelerinde: • Sınıf içi yapılan çalışma ve etkinlikler konusunda özgür bir ortam olduğu, • Akademisyenlere ders verme sürecine kimse karışmadığı, • Akademisyenlerin derslerde düşüncelerini rahatlıkla ifade edebildikleri, • Derslerin içeriğine kimse karışmadığı, • Akademisyenlerin derslerinde düşüncelerini açıklarken herhangi bir kaygı-korku taşımadıkları, • Akademisyenlerin istedikleri dersin içeriğini hazırlayabildikleri, • Akademisyenler tarafından sınıf içinde kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine kimsenin karışmadığı, • Akademisyenler sınıf içinde kendilerini özgür hissettikleri ifade edilmektedir.

The aim of this study is to reveal the differences and similarities between public and foundation universities. In the data collection and analysis process of the study qualitative research methods and techniques were applied. In the study, cultural structures of the universities were presented in terms of participants' views. The study was conducted at six universities in Ankara, three of which were public universities (ODTU, Ankara, Hacettepe) and the other three were foundation universities (Bilkent, Başkent, Atılım). For determining the universities included in the study a) social environment, b) accessibility, c) level of development d) date of establishment were taken into consideration. Within the scope of the study, data were collected through semi-structured interview forms and document analysis and observations were used to support the data obtained from the interviews. Purposive sampling and snowball sampling strategies were used to determine the participants. The number of participants was decided according to data saturation Within the study, face to face in-depth interviews with 83 people were conducted in 2012-2013. Of these interviews, the data of 65 interviews were obtained by voice recorder and 18 of these were obtained by note taking. For the interviews with voice recorder, a copy of the recording were given to the participants who demanded. The duration of the interviews is between 15 minutes minimum to 85 minutes. In this study validity and reliability were evaluated within the context of verification strategies (triangulation, member checking, peer review, neutrality of the researcher, ethics). The data were analysed by content analysis and interpreted as corporate culture (4 categories) and academic culture (2 categories). In the light of the findings, the results of the study are as follows: • In determining the administrators, a culture of election is adopted in public universities whereas appointing is dominant in foundation universities. • There is an expectation for election/tendency determination poll in determining the administrators in public universities. In foundation universities, academicians expect the administrators to be determined by elections. • Memberships to trade associations are encouraged both in public and foundation universities. There is a tendency for being a member of a union in public universities while there is almost no membership in foundation universities. • The dominant norm for work load distribution in the cultures of public and foundation universities is to create a value-substantive structure. • In public universities being involved in the decision-making process is at the level of "receiving opinions", and at the level of "rather" in foundation universities. • In public universities being involved in the decision-making process is conducted by using methods such as "commissions, intra organisational e-mail, university forums". It is understood that centralized administrators are dominant in decision making process. • The most applied values within the corporate structures of state universities are "freedom of speech, fair and participative management, continuous development open communication, social integration, and services, open for improvement, stakeholder based, qualified academic staff, a free and convenient working environment. The most used expressions in foundation universities within their corporate structures are found to be "freedom of speech, openness to improvement. continuous development, fair and participative management, student centred education, qualified academic staff, modern campus, global focus, and internationalisation. • In terms of corporate values, there are differences in the following values; "branding/image, communication process with the graduates, rewarding, self-assessment, criticism/antagonism, participative management process of organized structures and culture of election". • Ceremonies organised in public and foundation universities centers upon the following dimensions; "opening ceremonies of educational year, spring festivals, interactive activities among the staff, history of the university, university publicity activities, activities regarding increasing orientation/organizational commitment. • According to the participants' views, state and foundation universities do not play the expected roles in solving social problems. • There is a similarity regarding research activities. It was found out that there are similarities regarding financial support for the researches. Participants stressed the publication quality and ethical considerations about publishing their articles. There is a correspondence in the cultures of state and foundation universities. • According to the participants' views, in public and foundation universities there is a free environment related to the classroom activities. Nobody interferes in the academicians' teaching process. They can express their thoughts in their lectures freely. Nobody interfere in the contents of the lectures. The academicians have no concern while explaining their thoughts. The academicians may prepare the course contents of the courses they wish. Nobody intervenes teaching approaches and methods applied in classrooms by the academicians feel themselves free.in the class.