İşletmelerin kalite ve sistem belgelendirme ile ilgili bilgi düzeylerinin ve karşılaştıkları sorunların tespiti: Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde faaliyet gösteren ihracatçı imalat sanayi işletmelerinde bir araştırma

Abstract

Bu çalışma; ?İhracat yapan imalat sanayi işletmelerinin faaliyetlerinde kalite ve sistem belgelendirme süreci ile uygulamalarında yaşadıkları sorunların kaynağı nedir?? problem cümlesinden yola çıkılarak hazırlanmıştır. Bu cümleye bağlı olarak, ?İhracat yapan imalat sanayi işletmelerinin faaliyetlerinde kalite ve sistem belgelendirme süreci ile uygulamalarında yaşadıkları sorunların kaynağı, yöneticilerin yeterince bilgiye sahip olmamalarıdır.? şeklinde bir temel hipotez tasarlanmıştır. Çalışmanın amacı ise ?işletmelerin, dış ticarette zorunlu olan standart belgelerini almalarında etkili olan faktörleri ortaya koymak ve belge alma sürecinde yaşadıkları sorunları tespit ederek çözüm önerileri geliştirmek? olarak ifade edilebilir. Akademik seviyede sanayicinin belgelendirmede karşılaştığı sorunlarla ilgilenen çalışma sayısının azlığı nedeniyle sanayicinin belge almada karşılaştığı sorunları mevzuat koyuculara ve uygulayıcılara iletmesi itibarıyla çalışmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışma alanını; Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde faaliyet gösteren ve ihracat yapan imalat sanayi işletmeleri oluşturmaktadır. Bu bölgelerin seçilme nedeni, en geri kalmış bölgelerimiz olmaları hasebiyle batı bölgeleriyle aradaki gelişmişlik farkının azalmasına bir nebze dahi olsa katkıda bulunabilmektir. Araştırmadan elde edilen veriler; işletmelerde kalite bilincinin var olduğunu, bilincin yeterince özümsenmediğini ve yüzeysel kaldığını, bu yüzeysellik nedeniyle kalite bilincinin uygulamaya yeterince yansıtılamadığını, bilgisizlik vb. sorunların aşılması için işletmelerin yeterince gayret gösteremiyor olmalarının da yüzeyselliğin sonuçlarından birisi olduğunu göstermektedir. Ayrıca, elde edilen verilerden, kaliteye ve belgelendirmeye yüksek düzeyde önem verilmesine rağmen ihracat deneyiminin ve ihracatta yayılma alanının yeterli düzeyde olmadığı, belgelendirmenin üzerinden ortalama 5 yıl geçmiş olması nedeniyle konunun bölgedeki geçmişinin çok yeni olduğu, belgelendirmenin ihracat satışlarına ?çok az düzeyde? artırıcı etki ettiği ve bu durumun ?standartlar, uluslararası ticaretin ortak dilidir? görüşüne zıt göründüğü, tüm bunların, bilgisizlikten ve önemsememekten kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Ortaya çıkan bulguların, temel hipotezi destekleyici görünümde olması nedeniyle, temel hipotezin kabul edilebilir nitelikte olduğu düşünülmektedir. ANAHTAR KELİMELER: Kalite, Standardizasyon, Kalite ve Sistem Belgelendirme, Dış Ticaret, İhracat, KOBİ, Bilgi Yetersizliği

This study is based on the question: ?What is the source of the problems encountered by the export production enterprises in quality and system certification processes and implementations? Taking this question as a basis, a basic hypothesis has been developed as: ?Source of the problems encountered by the export production enterprises in quality and system certification processes and implementations is that managers lack sufficient level of information.?.. The aim of this study can be summarized as, ?To detect the factors effective on obtaining the standard documents required for foreign trade by enterprises; to detect the problems they experience in the process of obtaining these documents and; to develop solutions for these problems?. Considering that only a small number of academic studies have been conducted on the certification problems encountered by industrialists, this study is of importance since it will present these certification problems to legislators and implementers. The scope of the study is composed of the export production enterprises operating in Eastern and Southeastern Anatolia Regions. The reason behind the selection of these two regions is that they are the least developed regions of Turkey. This study, therefore, can contribute to the lessening of the development gap between these two regions in comparison to western regions. Data obtained in the scope of this study show that enterprises have quality awareness; that the awareness is an artificial awareness that has not been adopted at a sufficient level; that quality awareness can not be sufficiently reflected into implementation due to this superficiality; and that one of the results of this superficiality is the fact that enterprises can not exert required efforts to overcome unawareness and other similar problems. In addition, it is understood from the obtained data that despite the high-level importance attached to quality and certification, export experience and export expansion areas are limited; that certification is a new issue for the region as it has been, on average, 5 years since it has been introduced; that certification has only a ?low-level? increasing effect on export sales; that this situation seems contrary to the idea that ?standards constitute common language of the international trade?; and that all of these are the results of unawareness and not giving required importance to this issue. Since the findings obtained seem to support the basic hypothesis, the basic hypothesis is thought to be acceptable. KEY WORDS: Quality, Standardization, Quality and System Certification, Foreign Trade, Export, SME, Lack of Information