Türkiye'de 1983'ten günümüze sosyal yardımların değerlendirilmesi

Abstract

Sosyal yardım ve dayanışma insanlık tarihiyle eşdeğer bir olgu olup, insanoğlunun bir arada yaşamaya başladığı tarihten günümüze sürüp gelmiştir. Toplumların değişim ve dönüşümüyle birlikte bu olgu da hem anlam olarak ve hem de kurumsal olarak gelişip varlığını sürdürmüştür. Yoksulluk çağlar boyunca süre gelen ve insanlığın yaşadığı en büyük sorunlardan biridir. Diğeri ise ( Bunun yaşanmasında bir çok neden olmakla birlikte en önemlilerinden biri) gelir adaletsizliğidir. Bu durum karşısında özellikle batı Avrupa'da 1950'li yıllardan itibaren gelişen sosyal devlet, toplumdaki gelir adaletsizliğini azaltmak ve insana onurluca bir hayat sunmaya çalışmış ve bu noktada da önemli başarılar elde etmiştir. Devletler sosyal devlet ilkesini anayasalarına koyma gereğini duymuşlar veya buna zorlanmışlardır. Türkiye'de 1961 Anayasası'yla birlikte sosyal bir devlet olma ilkesini benimsemiş, bu çerçevede önemli adımlar atmış ve çeşitli haklar tüm toplum kesimlerine gösterilmiştir. 1980'li ve özellikle 1990'lı yıllarla birlikte dünyada gelişen yeni liberal anlayışla birlikte sosyal devlet harcamalarından kısıtlamalara gidilmiştir ve piyasacı bir anlayış benimsenmeye başlanmıştır. Türkiye'de Osmanlıdan beri devam eden çeşitli sosyal yardım ve hizmet kurumları olmakla birlikte Cumhuriyet döneminde de çeşitli kurumlar kurulmuş ve varlığını sürdürmüştür. En büyük kurumsal yapı 1986 yılında kurulan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu'dur. Bu kurum 2004 yılında genel müdürlük yapılmış olup, faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu yapılanmanın taşra teşkilatları olan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tüm il ve ilçelerde kurulu olup sosyal yardım faaliyetlerinde bulunmaktadırlar. Bu çalışma ile Türkiye'de sosyal devlet ilkesinden anlaşılanın zamanla değiştiği ve bazen sosyal yardım devleti görünümü sergilediği, sosyal devlet anlayışının bazı siyasal amaçlar doğrultusunda suistimal edildiği çok çeşitli veri ve raporlar ortaya konularak ispatlanmaya çalışılmıştır. Yine yapılan sosyal yardımların çok dağınık ve birçok merkezden yapılmasından dolayı verimlilik ve iyi hizmet yapılamadığı çok çeşitli veri ve raporlar ortaya konularak ispatlanmaya çalışılmıştır. Öneriler kısmında sosyal devletten yanlış anlam çıkarılmaması gerektiği ve bu dağınık sosyal yardım kuruluşlarının ortak bir çatıda daha verimli çalışması için ayrıca da yoksulluğun azaltılması için değişik öneriler sunulmuştur. Anahtar Sözcükler: Türkiye, Sosyal Devlet, Sosyal Yardım, Siyasal Çıkar, Yoksulluk, Eşgüdüm, Sosyal Politika

Social assistance and solidarity is a phenomenon equivalent to history of mankind and derived from the day that human start to live together. Together with development and transformation of the society, this concept both changed and improved in meaning and in institutional frame. Poverty is one of the biggest problem that mankind live throughout the ages. The other one is injustice of income distribution. In the face of this situation, the social state phenomenon which grew especially in western europe since 1950?s tried to reduce injustice of income distribution and tried to offer people a life in dignity. States need to put social state principal to their constitution or forced to do so. Turkey has adopted the social state principle and taken very important steps with the 1961 Constitution. In this way lots of justice has been common to all community sector. In 1980?s and especially in 1990?s Neo-liberal politicies has begun to widespread in worldwide that resulted in reducing the expenditure of the social state. Although Turkey had some kind of social institutions in Ottoman period, Turkey has established new agencies in republican period. The biggest corporate structure has been established in 1986 called ?Social Assistance and Solidarity Encouragement Fund?. This institution has been made general management in 2004 and still operates. The provincial sector of this institution called Social Assistance and Solidarity Foundations organised in all city centers and towns to coordinate social assistance activities. This paper aim to show that the social state phenomenon is loosing its original meaning with the intervention of politics. The paper use wide range of data and reports to prove transformation of social assistance phenomenon to a political instrument. This paper criticise the efficiency of social assistance because of the multi centered administration structure of social assistance institutions. Offerings part of the paper has been divided three main parts; first part include criticising of not to transform social assistance phenomenon to a political instrument, second part is emphasizing the need of establishment of unique centered administraiton in social assistance institutions and the last part is giving some advices for reducing poverty in Turkey. KEY WORDS: Turkey, Social State, Social Assistance, Political Interests, Poverty, Coordination, Social Politics.