Son dönem Osmanlı'da ateizm eleştirisi (Abdüllatif Harpûtî örneği)
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
İnönü Üniversitesi
Access Rights
info:eu-repo/semantics/openAccess
Abstract
Bu çalışma son dönem Osmanlı'da ateizmin yansımaları ve önemli düşünürlerimizden biri olan Abdüllatif Harpûtî'nin ateizm eleştirilerini ele almaktadır. Ateizm, semavi dinlerin hepsine karşı çıkarak Tanrı'yı, peygamberliği ve ölümden sonraki hayatı daha doğrusu dinî ve ilâhî olan tüm gerçeklikleri reddetmektedir. Bu noktada bütün ilâhî dinleri reddeden bir yapıya sahiptir. Köken olarak Hıristiyanlığa karşı bir tepki hareketi olarak Hristiyan coğrafyada ortaya çıkmıştır. Ateizm, zamanla Osmanlı coğrafyasına taşınmıştır. Osmanlı'daki ateizm bugünkü adından ziyade ateist akımlar yoluyla varlığını göstermiştir. Bu akımların yaydığı tehlikenin farkında olan Osmanlı düşünürleri, bu tür akımlara karşı eleştirel yazılar yazmışlardır. Bunun yanında kelâm ilminin yenilenmesi fikri de gündem olmuştur. Kelâm kitaplarının bu tür akımlara cevap verebilecek bir yeterliliğe sahip olması gerektiği vurgulanmıştır. Kelâm İlminin yenilenmesi gerektiğini düşünen, düşüncesini Tenkîhu'l-kelâm'ı kaleme alarak pratiğe dönüştüren ve ateizmi tenkit eden düşünürden biri de Harpûtî'dir. Kendi dönemindeki ateist akımları birçok noktada eleştirmiştir. Bunların başında İsbât-ı Vâcip, Bilgi, İrade ve İnsan Hürriyeti, Mûcize, Peygamberliğin Gerekliliği ve Ölüm konuları gelmektedir. Harpûtî, bu eleştirilerde akli ve nakli delillere sıklıkla başvurmuştur. Anahtar Kelimeler: Kelâm. Ateizm. Harpûtî. Osmanlı. Tanrı.
This study deals with the reflections of atheism in the late Ottoman Empire and the criticisms of atheism by Abdullatif Harpûtî, one of our important thinkers. Atheism opposes all Abrahamic religions and rejects God, prophecy, and the afterlife, or rather, all religious and divine realities. At this point, it has a structure that rejects all divine religions. It originated in Christian geography as a reaction movement against Christianity. Atheism moved to the Ottoman geography over time. Atheism in the Ottoman Empire showed its existence through atheist movements rather than its current name. Ottoman thinkers, who were aware of the danger posed by these movements, wrote critical articles against such movements. In addition, the idea of renewing the science of theology has also been on the agenda. It has been emphasized that the books of theology should have a competence to respond to such trends. Harpûtî is one of the thinkers who thought that the science of kalâm should be renewed, turned his thought into practice by writing Tenkîhu'l-kalâm, and criticized atheism. He criticized the atheist movements of his time at many points. The most important of these are the subjects of Isbât-ı Wajib, Knowledge, Will and Human Freedom, Miracle, Death and the Necessity of Prophethood. Harpûtî frequently resorted to mental and transcendental evidence in these criticisms. Keywords: Kalâm. Atheism. Harpûtî. Ottoman. God.
This study deals with the reflections of atheism in the late Ottoman Empire and the criticisms of atheism by Abdullatif Harpûtî, one of our important thinkers. Atheism opposes all Abrahamic religions and rejects God, prophecy, and the afterlife, or rather, all religious and divine realities. At this point, it has a structure that rejects all divine religions. It originated in Christian geography as a reaction movement against Christianity. Atheism moved to the Ottoman geography over time. Atheism in the Ottoman Empire showed its existence through atheist movements rather than its current name. Ottoman thinkers, who were aware of the danger posed by these movements, wrote critical articles against such movements. In addition, the idea of renewing the science of theology has also been on the agenda. It has been emphasized that the books of theology should have a competence to respond to such trends. Harpûtî is one of the thinkers who thought that the science of kalâm should be renewed, turned his thought into practice by writing Tenkîhu'l-kalâm, and criticized atheism. He criticized the atheist movements of his time at many points. The most important of these are the subjects of Isbât-ı Wajib, Knowledge, Will and Human Freedom, Miracle, Death and the Necessity of Prophethood. Harpûtî frequently resorted to mental and transcendental evidence in these criticisms. Keywords: Kalâm. Atheism. Harpûtî. Ottoman. God.
Description
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Kelam Bilim Dalı
Keywords
Din, Religion
