XIII-XV. yüzyıl divan şiirinde ayet ve hadis kullanımı (iktibas ve telmih)
Küçük Resim Yok
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İnönü Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
İktibas ve telmih, ortak malzemeyi kullanan sanatlar arasında olup bedi' sanatlarındandır. Divan edebiyatının temel iki kaynağı olan Kur'ân ve hadis ile sınırlandırdığımız bu sanatları, XIII-XV. yüzyıl Divan şiiri çerçevesinde ele aldık. Günümüz modern kuramlarından metinlerarasılık ile de bağlantılı olan, tarihi-kültürel ortak hafızaya dayanan, sözü zenginleştirip manayı derinleştiren bu iki sanat, Divan şairleri tarafından asırlarca kullanılmıştır. İktibas, şairin sözünü etkileyici kılmak ve desteklemek için Kur'ân veya hadisin özgün metninden anlamlı bir söz öbeği olmak kaydıyla bir lafız alıp yerleştirmesidir. Özgün metin alınmayıp Türkçe ibareler kullanılmış yahut tek kelime ile ayet, hadis veya tarihî bir olaya işaret edilmişse burada iktibas değil telmih vardır. Birbiriyle iç içe geçmiş olan bu iki sanat birçok bilimsel çalışmada maalesef birbirine karıştırılmıştır. Kur'ân -hadis metni içermeyen veya içerse de terkibî olmayan birçok beyit, telmih olarak değerlendirilmesi gerekirken mealî iktibas başlığı altında sunulmuştur. Hatta daha da ileri gidilerek Kur'ân ayetlerini veya hadisleri hatırlatacak en ufak bir ipucu kelime gösterilerek iktibas sanatından söz edilmiştir. Bu tezimizde öncelikle iktibas, telmih sanatları üzerinde durulmuş, seçilen örnek beyitler üzerinden bu sanatların ayrımı yapılmış, içerik ve şekil yönünden sınıflandırılmış, bu bağlamda tenasüp, teşbih sanatlarına da değinilmiş; ardından klasik Türk şiirinin en önemli iki kaynağı olan Kur'ân ve hadis ışığında XIII-XV. yüzyıl Divan şiirinde iktibas, telmih sanatlarının izi sürülmüştür. Dönemin önemli divan ve mesnevileri taranarak iktibas, telmih sanatlarının kullanıldığı, ayet-hadis içeren veya imleyen 640 beyit tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. İstatistiksel veriler ve tablolarla da desteklediğimiz tezimizin sonunda ise "XIII-XV. Yüzyıl Divan Şiiri İktibas ve Telmih Sözlüğü" yer almaktadır. Anahtar kavramlar: İktibas, telmih, ayet, hadis, Divan şiiri
İktibas and telmih are among the arts that use mutual material and two of bedi' arts. We examined these arts which are the main source of Divan literature and limited with Qur'an and Hadith in the frame of XIII-XV century Divan poetry. These two arts which are related to the intertextuality of today's modern theories, depend on historic and cultural collective memory, richen the word and deepen the meaning, are used by Divan poets for centuries. İktibas is the poet's placing of his word in an impressive and supportive way by citing meaningful phrases from Qur'an's and hadith's original text. If an original text is not taken, Turkish expressions are used or verse, hadith or a historic event is pointed out, there is not iktibas but telmih. Unfortunately, these two arts which are mashed together in many academic works are confused with each other. Many beyits, which don't contain Qur'an-hadith texts or references, are submitted under the name of iktibas instead of telmih. Furthermore any hint word that reminds Qur'an verses or hadiths, are submitted under the name of iktibas. In this thesis, iktibas and telmih arts are pointed out, these arts are divided into selected example couplets and classified in terms of content and style. Balance and simile arts are mentioned. In the light of the two most important resources of classic Turkish poetry, Qur'an and hadith, iktibas and telmih arts are traced in XIII-XV century Divan poetry. 640 couplets that telmih, iktibas arts are used and contain verse-hadith, are found and examined by scanning era's important divans and mesnevis. "XIII-XV Divan Poetry İktibas and Telmih Dictionary" is at the end of this thesis which is supported by statistical information and tables. Key words: İktibas, telmih, verse, hadith, Divan poetry.
İktibas and telmih are among the arts that use mutual material and two of bedi' arts. We examined these arts which are the main source of Divan literature and limited with Qur'an and Hadith in the frame of XIII-XV century Divan poetry. These two arts which are related to the intertextuality of today's modern theories, depend on historic and cultural collective memory, richen the word and deepen the meaning, are used by Divan poets for centuries. İktibas is the poet's placing of his word in an impressive and supportive way by citing meaningful phrases from Qur'an's and hadith's original text. If an original text is not taken, Turkish expressions are used or verse, hadith or a historic event is pointed out, there is not iktibas but telmih. Unfortunately, these two arts which are mashed together in many academic works are confused with each other. Many beyits, which don't contain Qur'an-hadith texts or references, are submitted under the name of iktibas instead of telmih. Furthermore any hint word that reminds Qur'an verses or hadiths, are submitted under the name of iktibas. In this thesis, iktibas and telmih arts are pointed out, these arts are divided into selected example couplets and classified in terms of content and style. Balance and simile arts are mentioned. In the light of the two most important resources of classic Turkish poetry, Qur'an and hadith, iktibas and telmih arts are traced in XIII-XV century Divan poetry. 640 couplets that telmih, iktibas arts are used and contain verse-hadith, are found and examined by scanning era's important divans and mesnevis. "XIII-XV Divan Poetry İktibas and Telmih Dictionary" is at the end of this thesis which is supported by statistical information and tables. Key words: İktibas, telmih, verse, hadith, Divan poetry.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
