Kırsal alanlarda geleneksel peyzaj katmanlarının okunması
Küçük Resim Yok
Tarih
2022-01
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İnönü Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/embargoedAccess
Özet
Hareketli bir karakter olarak ele alınan peyzaj çok eski dönemlerden itibaren hayatı şekillendiren insan ile iletişim kurmakta ve üzerinde keşfedilmeyi bekleyen birçok iz barındırmaktadır. Keşfedilen bu izler ve üzerine kurulan yeni ilişkilerle ile zihinsel haritası etkilenen, değişen, dönüşen ve gelişen insan var olduğu doğal çevrenin canlı ve cansız tüm varlıklarıyla ayrı ayrı gerçekleştirdiği etkileşim sonucunda tanımlanabilir fiziksel ve düşünsel çevrenin bütünü olan peyzajla süreklilik içeren bir iletişim halindedir. Etkileşim süresince peyzajı etkileyen insan aynı zamanda etkilendiği peyzajı kaynak olarak kullanarak fiziksel, sosyal ve kültürel ortamını şekillendirmektedir. Şekillenen bu yaşam tarzı içinde doğa ile güçlü bağlara sahip, referanslarını yakın çevrenin doğal ve kültürel katmanlarından alan kırsal alanlar ve bünyesindeki kırsal yerleşimler doğa ile hemhal olma durumunun özgün örnekleri olarak ortaya çıkmaktadır. Binlerce yılın getirdiği deneyimle tasarlanan ve çevresi ile bütünlük oluşturan bu yerleşimler iç mekânları oluşturduğu kadar ait olduğu geleneksel peyzajı da oluşturmaktadır. Venedik Tüzüğü geleneksel peyzaj katmanlarının bir bileşeni olan kırsal yerleşimlerin geçmişi ve çevresindeki katmanlarla olan bağının önemine değinirken aynı zamanda bu yerlerin kültürel mirasın bir parçası olduğunu da vurgulamaktadır. XI Sanayi devrimi öncesi insanın yaşam tarzının gerektirdiği ihtiyaçlara peyzajın geleneksel katmanları ile kurulan güçlü iletişimle cevap veren bu yerler geçmiş yaşam tarzının önemli temsilcileri konumundadır. Ancak yaşadığımız yüzyılda insanların peyzaj ile iletişim kurma konusunda olumsuz yönde değişimler görülmektedir. Doğaya hâkim olma anlayışı baskınlaşan insan sahip olduğu imkanlarla dünyada pek çok yerde baskınlaşıp o çevreyi etkilemektedir. Bununla beraber nüfusun sürekli artması geleneksel şekilde artan kaynak tüketiminde yukarı yönlü bir ivmelenme ve doğal alan deformasyonunu beraberinde getirmekte, doğal alanların deformasyonu neticesinde tür çeşitliliği azalmaktadır. Ayrıca çevre ile uyumlu yaşam tarzından çevreyi adeta yok sayan bir yaşam tarzına evrilmek, çevreye duyarsız şekilde gelişen yerleşimlerin mekânsal artmasına sahne olmakta, doğa ile uyumun özgün örnekleri olan kırsal yerleşimler ise mekânsal azalmaya uğramaktadır. Anadolu coğrafyasının birçok kırsal yerleşiminde olduğu gibi Malatya ili sınırlarında bulunan birçok geleneksel kırsal yerleşim de sanayi devrimi etkileri ile ön plana çıkan kentleşme olgusu, altyapı hizmetlerinin kent merkezlerine göre daha düşük seviyede kalması, ekonomik etkenler, konfor kaygısı, işsizlik vb. nedenler sonucunda dışa verilen göçlerle yalnızlaşan bir karaktere bürünmektedir. Sahip olduğu özellikler, çevreyle kurulan ilişki ve geçmişle olan bağların önemi nedeniyle korunması gereken kırsal alanların kalkınması sadece ekonomik dengelerle bağlantılı olarak düşünülmemeli aksine öncelikle geleneksel peyzaj katmanlarının okunması gerekmektedir.
Yık yap anlayışının yaygın olarak görüldüğü Malatya ilinde yer alan geleneksel kırsal yerleşimlerin bir bileşeni olduğu geleneksel peyzaj katmanlarının hem ayrı şekilde hem de kırsal yerleşimler üzerindeki yansımalarının okunması ve bu yerlere ilişkin değerlendirme matrislerinin hazırlanması geçmişteki özgün değerlerimizin arşivlenmesi ve gelecek nesillere aktarılması açısından önem arz etmektedir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kırsal, Peyzaj, Malatya
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Özpolat, M. E. (2022).Kırsal alanlarda geleneksel peyzaj katmanlarının okunması. İnönü Ünivesitesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi.
