Zeccâc'ın Me'ânî'l-Kur'ân'ında dilbilimsel eleştiri
| dc.contributor.advisor | Türkmen, Sabrı? | |
| dc.contributor.author | Çay, Mahmut | |
| dc.date.accessioned | 2024-08-11T19:27:25Z | |
| dc.date.available | 2024-08-11T19:27:25Z | |
| dc.date.issued | 2024 | |
| dc.department | Enstitüler, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı | en_US |
| dc.description.abstract | İlâhî irâde ile vahyin dili seçilen Arapçanın Müslümanlar nezdinde ayrı bir yeri vardır. Arap dilinin, saygın ve prestijli bir dil olmasında Kur?ân?ın büyük bir rolünün olduğu muhakkaktır. Dolayısıyla Arap dili, şöhretini büyük ölçüde Kur?ân-ı Kerîm?e borçludur. Fakat İslâmın yayılmasıyla bu ilâhî kaynakta lahn adı verilen kural ihlalleri yapılmaya başlamıştır. Bu doğrultuda Arapça dilbilgisine duyulan ihtiyaç da gün yüzüne çıkmış ve böylece Basra ve Kûfe mekteplerinde Arap gramerinin eğitim ve öğretimi başlamıştır. Bu çalışmalarla beraber Kur?ân-ı Kerîm, hem dile dair kaidelerin tespitinde etkin rol oynamış hem de daha iyi anlaşılmasına yönelik çalışmalara önayak olmuştur. "Zeccâc'ın Me'ânî'l-Kur'ân'ında Dilbilimsel Eleştiri" adlı çalışmanın amacı, Me„ânî?l-Kur?ân adlı eserin dilbilimsel eleştiri yönünü incelemek ve Zeccâc?ın eleştirmen kimliğini ortaya koymaktır. Çalışmada Zeccâc?ın eleştirileri incelenirken eleştirel konularla beraber Zeccâc?ın söylem tarzı da dikkate alınmıştır. Araştırmada temel kaynak eserlere başvurularak bu kapsamda metin analizi yöntemi uygulanmıştır. Çalışmada elde edilen bulgulara göre Zeccac?ın kendisine hâs sert üslubunun diline yansıdığı görülmektedir. Nitekim nahiv açısından yanlış bulduğu ifadeleri ve bu ifadelerin sahiplerini eleştirirken, "ilhad", "ikdâm", "batıl", "Arapçada yetersiz", "Arapça bilmeyen", "Kur?ân?ın mânâsına bir teşebbüs", "şazz", "muhâl" gibi nitelemelere sıkça başvurmuştur. Diğer yandan olumlu bulduğu ifade biçimlerine ise "mükemmel", "en iyi", "en güzel", "daha belirgin" gibi ifadelerle değer vermiştir. Zeccâc, kendinden önce yaşamış başta dilciler olmak üzere müfessrileri, kârileri; Temîm, Huzeyl gibi nahiv usülcüleri tarafından önemli sayılan lehçeleri tenkit etmiştir. Arap dilcileri eleştirirken Kur?ân-ı Kerîm, kıraât, hadîs, şiir, nesir, istishâb-ı hâl, aklî delîl, lafza ve mânâya riâyet etme ilkesi, Kur?ân?ın siyâkı ilkesi ve öncelik sırası gibi normları delil olarak kullanmıştır. Sert üslûbuyla öne çıkan Zeccâc?ın, kimi gramercilerin ağır eleştirilerine maruz kaldığı ve bunun sonucunda bazıları tarafından hadsizlikle suçlandığı ortaya da çıkmıştır. Zeccâc?ın dilbilimsel eleştirisinde gramer kurallarının saflığını göz ardı eden şiire ve nesire tolerans göstermediği görülmüştür. Anahtar Kavramlar: Arap Dili, Dilbilimsel Eleştiri, Zeccâc, Me„âni?l-Kur?ân, Üslup. | en_US |
| dc.description.abstract | Arabic, which divine will chose as the language of revelation, holds a unique position in the hearts of Muslims. It's undeniable that the Qur'an played a significant role in elevating Arabic to a language of respect and prestige. Thus, a considerable portion of Arabic's renown is attributed to the Qur'an. However, as Islam spread, deviations from the linguistic rules, referred to as lahn began to emerge within this divine text. Consequently, the necessity for Arabic grammar arose, leading to the initiation of Arabic grammar education and instruction in Basra and Kufa. Through these endeavours, the Qur'an actively contributed to establishing the foundations of language rules, facilitating a deeper comprehension of Arabic. The primary objective of the research entitled "Exploring Linguistic Criticism in al-Zajj?j's al-Ma'?n? al-Qur'?n" is to analyze the linguistic critique embedded within al-Ma'?n? al-Qur'?n and to unveil the critical persona attributed to al-Zajj?j. During the examination of al-Zajj?j's critiques within the study, particular attention was given to al-Zajj?j's stylistic approach alongside the critical themes. The research employed a textual analysis methodology within this framework, drawing upon foundational source materials. Based on the study's findings, it is observed that Zajjaj's distinctively acerbic style is manifested in his language usage. In the course of his critique, it is evident that when addressing grammatically erroneous expressions and their authors, he often employed descriptors such as "ilh?d," "ikd?m," "false," "inadequate in Arabic," "lacking knowledge of Arabic," "an insufficient attempt to interpret the Qur'?n," "shazz," and "muh?l." Conversely, he esteemed favorable expressions, categorizing them with terms such as "excellent," "best," "most beautiful," and "more distinct." Zajj?j scrutinized the dialects esteemed by preceding linguists, particularly scholars of linguistics, exegetes, commentators, and grammarians like al-Tam?m and Hudhayl. In his critique of Arabic linguists, he invoked various standards including the Qur'an, qiraat, hadith, poetry, prose, istish?b al-h?l, rational arguments, the principle of upholding the integrity of words and meanings, the principle of maintaining coherence with the Qur'an, and the principle of hierarchical precedence as substantiation. Additionally, it came to light that al-Zajj?j, distinguished for his acerbic style, faced substantial censure from certain grammarians, leading to allegations of discourtesy from some quarters. Within his linguistic critique, al-Zajj?j exhibited no leniency toward poetry and prose that disregarded the integrity of grammatical principles. Keywords: Arabic Language, Comparative linguistics, Zajjaj, Me?n? al-Qur'?n, Criticism, Style. | en_US |
| dc.identifier.endpage | 161 | en_US |
| dc.identifier.startpage | 1 | en_US |
| dc.identifier.uri | https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=cr4SkWLaRMhkDRBjqthpsdJSvBecDMbJtQWlZax_CKiPHZDm-BZXR7vO4Po7uZEY | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11616/105593 | |
| dc.identifier.yoktezid | 854590 | en_US |
| dc.language.iso | tr | en_US |
| dc.publisher | İnönü Üniversitesi | en_US |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | en_US |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | en_US |
| dc.subject | Dilbilim | en_US |
| dc.subject | Linguistics | en_US |
| dc.subject | Din | en_US |
| dc.title | Zeccâc'ın Me'ânî'l-Kur'ân'ında dilbilimsel eleştiri | en_US |
| dc.title.alternative | Exploring linguistic criticism in al-Zajj?j's al-Ma'?n? al-Qur'?n | en_US |
| dc.type | Doctoral Thesis | en_US |
