Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkelerindeki okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atanma süreçlerinin karşılaştırılması
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2005
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İnönü Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu araştırma ile Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkelerinde devlete bağlı ilköğretim ve lise düzeyindeki okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atanma süreçlerinde izlenen yol ve ölçütlerin neler olduğu sorusuna cevap aranmaya çalışılmış ve bu amaçla 25 üyeli Avrupa Birliği oluşumunda varlıkları eskiye dayanan 13 ülkenin eğitim sistemi incelenmiştir. Araştırmaya konu olan bu ülkeler: Almanya, Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Portekiz ve Yunanistan'dır. Araştırma iki alt probleme cevap aramak şeklinde düzenlenmiştir. Birinci alt problemde Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkelerinde okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atanma süreçlerinde hangi ölçütler kullanılmakta olduğu sorusu sorulmuştur. İkinci alt problemdeyse araştırma konusu olan Avrupa Birliği ülkelerindeki okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atanma süreçlerinde izlenen ölçütlerin karşılaştırılmalı analizinden ülkemiz için ne gibi sonuçlar çıkartılabileceği konusuna cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu amaçla araştırmanının yürütülmesi sürecinde ilgili alan yazın taranmış, ilgili araştırmalar incelenmiş, problemle ilgili yasal metinler incelenmiştir. Türkiye' de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasında izlenen ölçütlerin belirlenme sürecini şu maddeler altında özetleyebiliriz: 1- Türkiye'de eğitim yöneticiliği kavramının öğretmenliğin doğal bir sonucu olmaktan ziyade özel bir çalışma ve eğitim gerektiren bir olgu olduğu uzun süreden beri tartışılmıştır.Türkiye'de Eğitim yöneticiliğinin öğretmenliğe ek bir görev olmaktan kurtarılarak meslekleşmesinin sağlanması, ilk kez 1946 yılında toplanan Üçüncü Milli Eğitim Şurası'nda tartılmıştır ( Aslan, 2003: 4). 2- 13-17 Mayıs 1996 tarihinde toplanan Onbeşinci Milli Eğitim Şurası'nda ?Toplumun Eğitim İhtiyacının Sürekli Karşılanması? başlığı altında yer alan kararlardan bir kısmı bakanlığın merkez ve taşra teşkilâtlarının yeniden yapılandırılması ve yöneticilerinin yetiştirilerek atanması gerekliliğini vurgulamaktadır. 3- 22-26 Şubat 1999 tarihinde toplanan Onaltıncı Milli eğitim Şurası'nda okul yöneticilerin yetiştirilmesi ile ilgili olarak sorunlar kısmında; yöneticiliğin ayrı bir uzmanlık gerektirmesine rağmen, mevcut mevzuatta; öğretmenlere ikinci bir görev olarak verilmesinin temel sorun olarak görüldüğünün ve ?Asıl olan öğretmenliktir? yaklaşımının eğitim ve okul yöneticiliğinin gelişmesini engellediği; yöneticilerin yetiştirilmesine gereken önemin verilmediği; yöneticilerin atama, yer değiştirme ve görevden alınmaları nesnel ölçütlere yer verilmeden ve kamu yararı dikkate alınmadan yapıldığı vurgulanmıştır ( MEB.Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Şura Genel Sekreterliği, 1999). 4- "Milli Eğitim Bakanlığı Yönetici Atama, Değerlendirme, Görevde Yükselme ve Yer Değiştirme Yönetmeliği" 30.04.1999 tarih ve 23681 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin amacı, Milli Eğitim Bakanlığı merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı yönetim kademeleri ve bu kademelerde yer alan yönetim görevlerine atanacaklarda aranacak nitelikleri belirlemek; bunların atama, değerlendirme ve yer değiştirmeleri; görevden alınma ve ayrılmaları ile bu Yönetmelik kapsamındaki görevler arasında geçişleri hizmet gerekleri, kariyer, liyakat, sicil, kıdem, sınav ve benzeri ölçütleri dikkate alarak düzenlemek, hizmette etkinlik ve verimliliği artırmaktır. 5- Türkiye birçok Avrupa Birliği ülkesine göre eğitim yöneticilerinin atanmasında belli ölçütlerin aranması ve sınav uygulanması konusunda daha geç karar almış olmakla birlikte; eğitim yöneticiliği için öğretmenlik formasyonu dışında eğitim alınması ve seçimin sınavla yapılması gerektiği hususu Milli Eğitim Bakanlığı tarafından benimsenmiş ve yasallaşmıştır. Araştırmaya konu olan 13 Avrupa Birliği ülkesinde eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasında izlenen ölçütlerin belirlenme sürecini şu maddeler altında özetleyebiliriz: 1- Avrupa Birliği ülkelerinde eğitim yöneticilerinin yetiştirilme süreçlerinde belirgin benzerlikler olmakla birlikte, atama süreçlerinde farklılıklar olduğu görülmektedir. Birçok Avrupa Birliği ülkesinde eğitim yönetiminde yerel yöneticiler güçlendirilirken, bazı ülkelerde güçlü merkeziyetçi sistemin korunduğunu görmekteyiz. Araştırmaya konu olan 13 Avrupa ülkesinde eğitim yöneticilerinin yetiştirilme ve atanması süreçlerine ilişkin temel özellikleri maddeler halinde kısaca özetleyelim: ALMANYA a- Eğitimsel yasamadan ve eğitim siteminin yönetiminden temelde eyaletler sorumludur. b- Okullarda öğretmenler için gerekli olan aynı resmi eğitim ve diploma okul müdürlerinde de aranmaktadır. c- Okul müdürlüğüne aday olanların mesleki deneyime sahip olmaları gerekmektedir. Adayların aynı zamanda öğretim hizmeti esnasında uygulanan periyodik değerlendirmelerde iyi dereceler almış olmaları gerekmektedir. d- Bazı eyaletlerde, okulun oluşumuna hizmet eden yerel yöneticiler ve Schulkonferenz (ebeveynlerden, öğretmenlerden ve öğrencilerden olaşan danışma organı) okul müdürlerinin seçilmesinde görev alırlar. Schulkonferenz'ın bir adayın seçilmesi veya reddedilmesi konusunda oynadığı rol eyaletler arasında değişim gösterir. e- Tayin eyaletin Eğitim ve Kültür Bakanı tarafından yapılır. f- Geçen birkaç yıl içerisinde, eyaletler personel yönetimi odaklı (değerlendirme, terfi, motivasyon), okul organizasyonu, eğitimsel meseleler ve yönetim konularında daha fazla hizmet içi eğitim sunmuşlardır. AVUSTURYA a- Avusturya eğitim sisteminde, federal ve bölgesel birimler eğitim alanında belirtilen yasaların ve yönetmeliklerin uygulamasında sorumlulukları ortak olarak yürütürler. b- Okul müdürleri öğretmenler gibi ya federal devlet tarafından ya da eyalet tarafından istihdam edilir. c- Müdür adaylarının mesleki deneyimi (ve kıdemi) adayların karşılaştırmalı değerlendirme sürecinde dikkate alınan ölçütlerden biridir. d- Temel seçim ölçütleri mesleki özellikler, kişisel yetenek ve değerlendirme sonuçlarıdır. Halihazırda, daha objektif bir değerlendirme ölçütü belirlemek için planlar yürütülmektedir. e- Federal düzeyde Bundeslehrer (Öğretmenler Birliği) tarafından istihdam edilmiş öğretmenlerden, ülke düzeyinde eğitimden sorumlu olan - collegiate assemblies of the Landesschulräte- en iyi üç adayı seçer ve en başarılı adayı seçecek ve atayacak olan Federal Eğitim ve Kültür Bakanı'na teklifte bulunur. f- Okul müdürünün pozisyonu kalıcıdır. Okul müdürleri memur yasasında (Beamten-Dienstrechtsgesetz) öğretmenlerin atamalarını düzenleyen Landeslehrer yasasında belirtilen şartlar dışında bir okuldan diğerine transfer edilemezler. g- Okul müdürlerine yönelik birçok eğitim semineri düzenlenmektedir. DANİMARKA a- Danimarka'da eğitimden temelde sorumlu olan hükümetin bir üyesi olan Eğitim Bakanıdır. Danimarka kamu yönetiminde devamlılık geleneği vardır. Bu sebeple, yüksek düzeyli devlet memurlar nadiren politik olarak atanırlar b- Aynı seviyedeki eğitim kurumlarında öğretmenlik için gerekli olan diplomalara, iyi bir sicile ve öğretim deneyimine sahip olma şartı gözetilmektedir. c- Belediyeler ve il özel idaresinde ihtiyaç duyulan okul müdürlüğü kadroları ilan edilir. Adaylar skolebestyrelse (ebeveynlerden ve öğretmenlerden oluşan ve okulun sınıf başına düşen azami öğrenci sayısı, okul bütçesi ve okulun aktivite planı gibi konularını belirlemeden sorumlu organ) tarafından değerlendirilir ve tavsiye edilir. Seçim, diplomalar (özgeçmiş) ve mülakat neticesinde belediye konseyi tarafından yapılır. d- İlk ve ortaokul müdürlerinin tayinleri belediye, lise müdürlerininse il özel idaresi tarafından yapılır. e- Okul müdürlerinin okula karşı yönetimsel ve eğitimsel sormluluğu vardır.Okul müdürleri okulun aktivitelerinde skolebestyrelse (ebeveynlerden ve öğretmenlerden oluşan organ) ve bekediye konseyine karşı soumludurlar. f- İlk ve ortaokul seviyesinde hizmet içi eğitim ?Royal Danish School of Educational Studies? tarafından organize edilir. Lise seviyesinde hizmet içi eğitim ?Department of Upper Secondary Education? tarafından organize edilir. FİNLANDİYA a- Finlandiya yerel yönetimi sağlamak amacıyla, eyalet olarak bilinen altı bölgeye bölünmüştür. Her eyalet, kendileri ile ilgili bakanların denetiminde çalışan çeşitli yönetim organlarına -Provincial State Office- sahiptir. Provincial State Office, eğitim ve kültür konularının yanında spor ve gençlik olaylarında da Eğitim Bakanlığı'nın denetiminde faaliyet yürütür. b- Finlandiya'da okulların çoğu belediyeler tarafından yürütülür. Okul müdürleri belediyenin memurlarıdır ve belediyenin kanunlarına bağlıdırlar. Her belediyenin yönetmelikleri kapsamında okul müdürlerinin konumların da değişim görülür. Genellikle, mevcut yasa içerisinde geniş bir özerkliğe sahiptirler. c- Okul müdürleri kaliteli öğretmenlik vasfına ve okul yöneticiliği diplomasına sahip olmalıdır. d- Görevlendirme müracaat ve mülakat yoluyla yapılmaktadır. Bununla beraber, süreç belediyelere göre farklılık gösterebilir. Örneğin, müdürün seçilmesi belediyenin eğitim kurulu tarafından, yerel hükümet tarafından, eğitim kurulunun başında olan tek bir kişi yahut da birkaç kişiden oluşan bir seçici kurul tarafından yapılabilir. Okul müdürlerinin işe alınması ve görev süreleri her belediyenin kendi yönetmeliği ile belirlenmiştir. e- Okul müdürleri değerlendirmeye tabi tutulmaz. Bununla beraber eğer atanmaları belli bir süre içinse, işverenleri görevlerini yenilemeden önce onların çalışmalarını değerlendirebilir. f- Finlandiya'da okul müdürlerinin yılda üç gün hizmet içi eğitim almaları zorunludur. Pedagojik konularda ?National Board of Education? -Milli Eğitim Kurulu- hizmet içi eğitim verme konusunda kendini sorumlu sayar. FRANSA a- Fransız yönetim sistemi hala katı bir hiyerarşi olarak düzenlenmiştir. Baş kısımda Eğitim Bakanı bulunmaktadır. Eğitim Bakanı bütün okul hizmetlerinden sorumludur ve bu konuda geniş bir yetkiye sahiptir. b- Okul müdürlüğüne aday olanların üniversite mezunu veya okulun öğretmenleri olmaları gerekmektedir. İlköğretim seviyesinde en az üç yıllık öğretim tecrübesine sahip olmak ve bu pozisyona getirilmeden önce mecburi eğitim almak. Lise seviyesindeyse beş yıllık iş deneyiminden sonra, rekabete açık bir sınavda başarılı olmak ve göreve getirilmeden ve getirildikten sonra mecburi eğitim almak. c- Okul müdürlerinin atanması: İlkokul seviyesi: Her bölüm -département- tarafından sağlanan adayların yeterlilik listelerine göre yapılan yerleştirme. Ortaokul seviyesi: Sınav ya da yıllık yeterlilik listelerine dayalı yerleştirme sistemiyle. Sınavda başarılı olan adaylar, iki aşamalı başlangıç eğitimi alırlar. Birinci kurs 20 hafta sürer ve dönüşümlü görevlendirmeleri -bir kolej, bir lise vb- ve mesleki, teorik, pratik ve metodolojik eğitimi içerir.İkinci kurs en az üç hafta sürer ve okul yönetimi ve idaresi konularında destekleyici mesleki eğitimi içerir.Eğitim recteurs'ın (Milli Eğitim Bakanlığı tarafından seçilmiş, merkezi yönetimin temsilcisi)
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Eğitim ve Öğretim, Education and Training
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Bozkurt, N. (2005). Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkelerindeki okul yöneticilerinin yetiştirilme ve atanma süreçlerinin karşılaştırılması. Yayımlanmış Yüksek lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
