Hazarlar, VII- X. yüzyıllar arasında bugünkü Özi kıyılarından Etil'e kadar uzanan Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırlarla Kafkaslarda hâkimiyet tesis eden bir Türk grubudur. Değişik kaynaklarda farklı isimlerle anılmalarına rağmen özellikle dönemin Arap Bizans ve Çin kaynaklarında Türk oldukları açıkça zikredilir. VII. yüzyılın başlarında bugünkü Gürcistan, Azerbaycan ve Doğu Anadolu Bölgesi'ne doğru yayılmaya başlayan bu topluluk 665'te büyük Bulgar Devletini de ortadan kaldırarak bilhassa Doğu Anadolu'da Doğu Roma Sasani rekabetinde etkin olmaya başlayacaktır. Türkler Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu çevresine ilk defa Hazarlarla gelmediler. Onların bu bölgedeki varlıklarının milattan önceki üç bininci yıllara kadar uzandığına dair işaretler bulunmaktadır. Ancak bölgedeki siyasi faaliyetlerini kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda MÖ. VII. yüzyıldan itibaren başlatabilmekteyiz. Bu Türk akınları aynı zamanda bir yurt bulma ve yerleşme gayretinin sonucu olup bir başka deyişle yeni bir vatan arayışıdır. Bölgeye söz konusu Hazar yayılması da bu cümledendir. Nitekim Hazarlara bağlı pek çok Türk topluluğunun Kafkaslar ve özellikle Doğu Anadolu Bölgesi'ne yerleşip meskûn mahaller tesis ettikleri görülmektedir. Zamanla sistematik bir şekilde değiştirilmiş olmalarına rağmen pek çok demografik veriyle diğer bilgiler bize kadar ulaşmış bulunmaktadır. Bunlar Hazarların bahse konu bölgedeki faaliyetlerini ve etkisini tam olarak bilmeden bugün bölgede ortaya çıkan gelişmeleri anlamanın da mümkün olmadığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Hazarlar, Doğu Anadolu, Kafkaslar, Kafkasların Güneyi.
The Khazars are a Turkish community that dominated steppes on the north of the Black Sea which extends from today's coast of Dnieper to Etile and the Caucasus. Although they are called by different names in different sources, it is clearly stated that they are Turks in the Arab Byzantine and Chinese sources. This community, who began to spread towards today's Georgia, Azerbaijan and Eastern Anatolia Region at the beginning of VII. Century, was becoming effective in the Eastern Roman-Sassanid competition, especially in Eastern Anatolia, by eliminating the Bulgarian State in 665. The Turks did not come to the South Caucasus and Eastern Anatolia with the Khazars for the first time. There are indications that Turks' existence in this region dates back to the 3000 years BC. However, their political activities can be trace backed VII. century BC in accordance with the information provided by the sources. These Turkish raids are also the result of an effort to find habitation and settling in this habitation, in otherwords a new homeland. Khazars' spreading over the region is a result of this homeland search. As a matter of fact, it is seen that many Turkic communities connected to the Khazars have settled in the Caucasus and especially in Eastern Anatolia and built residential areas. Although they have been systematically modified over time, many demographic data and other information have reached today. These shows that it is not possible to understand the developments in the respective region without knowing the activities and impact of the Khazars in the region. Key Words: Khazars, Eastern Anatolia, Caucasus, Transcaucasia.
