Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan Hz. Hamza'nın kahramanlıkları etrafında gelişen Hamzanâmeler, aslen Arap kaynaklı olup İran edebiyatında yeni bir forma girerek Türk, Moğol, Hint, Urdu ve Java edebiyatlarında yerini almıştır. Türk edebiyatında Hamzanâmeler XIV. yüzyılda Hamzavî tarafından 72. cilt olarak yazılmıştır. Hamzanâmeler mensur ağırlıklı olup yer yer manzum parçalar da ihtiva etmektedir. Bu çalışma Hamzanâme'nin 12. cildinin metin ve muhteva bakımından Türk Halk Edebiyatı etrafında ayrıntılı incelemesini amaçlamaktadır. Bu cilt, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Kütüphanesi'nde 1497 numara ile kayıtlı olup 112 varaktan oluşmaktadır. Üç ana bölümden oluşan çalışmamızın giriş bölümünde eserin yazarı Hamzavî ve Türkçe Hamzanâmeler hakkında bilgi verildikten sonra yurt içinde yapılan çalışmalar tespit edilmiştir. Daha sonra Hamzanâmelerin yurt dışı nüshalarından kısaca bahsedilip araştırmacıların dikkatleri çekilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde metnin nüsha tasnifi yapılarak şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. İslamî kahramanlık anlatılarının ilklerinden sayılan Hamzanâmeler; destan, halk hikâyesi, masal, efsane ve menakıbnâmelerde yer alan motiflerin tamamını içerisinde barındırır. Bu özellikleri ile geniş bir şahıs kadrosuna sahip olan Hamzanâme'nin 12. cildinin Türk Halk Edebiyatı etrafında motifleri ayrıntılı bir şekilde tespit edilmeye çalışılmıştır. Sözlü kültür ortamından yazıya geçişin ilk örneklerinden olan Hamzanâme anlatılarının güçlü bir mizahî anlatımı olduğu bu tez çalışmamızla tespit edilmiştir. İkinci bölümde 112 varaktan oluşan Hamzanâme'nin 12. cildinin yazı çevirimi yapılmıştır. Bu yazı çeviriminde Hamzanâme'nin 12. cildinin diğer nüshaları ile metin kritiği yapılarak aralarındaki nüanslar dipnotlarla gösterilmiştir. Tezin sonunda sözlük, kişi adları dizini ve yer adları dizini oluşturulmuştur. Geçiş dönemi eseri olan Hamzanâmeler sözlü kültür ortamında oluştuğundan zengin bir anlatı gücüne sahiptir. Hamzanâmelerin, Dede Korkut Hikâlerindeki motiflerle ortak özellikler taşıdığı, savaş, aşk ve mizah konulu hikâyelerden oluştuğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Halk Bilimi, Hamzavî, Hamzanâme, Hz. Hamza, Nuşirevân, destan, motif
Hamzanamas developed around heroism of Hz. Hamza, who had an important place in Turkish literature, was originally of Arab origin and entered a new form in Iranian Literature and took its place in Mongolian, Indian, Turkmen, Urdu and Java Literature. In Turkish Literature, Hamzanâmas were written as the 72nd volume by Hamzavî in the 14th century. Hamzanâma are predominantly maleconuous and also contain pieces of verse. This study aims to examine Hamzanâme's 12th volume in detail around Turkish Folk Literature in terms of text and content. This volume is registered in Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library under the number 1497 and consists of 112 leaves. Author of the work in the introduction part of our study which consists of three main sections, In this thesis, after the information about Hamzavî and Turkish Hamzanâmas were given, studies conducted in Turkey were determined. In the introductory part of our study, which consists of three main sections, after giving information about the author Hamzavi and the Turkish Hamzanâmes, the studies carried out in Turkey were determined.Afterwards, the foreign copies of Hamzanamas were briefly mentioned and the researchers tried to draw attention. In our text-centered study, the copy of the work was done. In the first chapter the text is examined and summarized in terms of shape and content. Hamzanamas, one of the first of the narratives of Islamic heroism; These narratives are the source of the motifs included in the epic, folk story, fairy tale, myth and menakıbnâmes. With these features, it was tried to determine the motifs of the 12th volume of the Hamzanâme, which has a large staff, around the Turkish Folk Literature. Second part the 12th volume of Hamzanâme, consisting of 112 foil, was translated. In this article, two other copies of the 12th volume of Hamzanâme were used to criticize the text and the nuances between them were shown with footnotes. At the end of the thesis, an old Turkish and archaic words dictionary, directory of person names and place names were created. Hamzanâmas, which is a transitional work, has a rich narrative power since it is formed in an oral culture environment. It was found that the hamzanâme had common features with the motifs in Dede Korkut Stories and consisted of stories about war, love and humor. Key Words: Folklore, Hamzavi, Hamzanâme, Hz. Hamza, Nuşirevân, epic, motif
