Tarihi geçmişi, kültürel zenginliği ve coğrafik konumu ile yurdumuzda önemli bir yere sahip olan Diyarbakır ili, özellikle türkülerinde kendine has özellikler (tavır, şive, hançere vb.) geliştirmiş olması bakımından Geleneksel Türk Halk Müziği repertuvarı/nazariyatı için ayrı bir önem taşımaktadır. Araştırma; Celal Güzelses' in yaşamı ve kendisine ait olup TRT tarafından kayıt altına alınmış Diyarbakır türkülerinin, makam dizisi ve usul açısından incelenmesine odaklanmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında; Diyarbakır müzik kültürü ve Celal Güzelses hakkında kaynak taraması ve alan araştırması yapılmış, ulaşılabilen bilgiler/bulgular yorumlanarak sunulmuştur. Araştırmanın ikinci aşamasında ise; TRT Türk Halk Müziği repertuvarında yer alan ve Celal Güzelses' e ait olan Diyarbakır türküleri tespit edilerek makam dizileri ve usul yapıları açısından incelenmiştir. Araştırma sonucunda, Celal Güzelses' in yaşamı ve sanatçı kişiliği ile örnek bir musikişinas olduğu, "Eyvan (Velime)" kültürünün bölgenin müzik kültüründe önemli bir yere sahip olduğu, sanatçının eserlerinde daha çok uşşak makam dizisine yönelik bir yoğunluğun bulunmasına rağmen birçok ses dizisinde eserler verdiği, usul bakımından ise daha çok 10/8 ve 4/4 usul kalıplarına öncelik verdiği elde edilen bulgulardan ilk aklımıza gelenler olacaktır. Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Celal Güzelses, Eyvan (Velime), Makam, Usul
Diyarbakır, which is significant place with its historical background, cultural richness and geographical location, is important for the repertoire of Turkish folk-songs since it develops unique features in the means of manner (tavır), dialect (şive) and tune of the larynx (hançere). This thesis analyzes life of Celal Güzelses and his musical works, which were recorded by TRT, in terms of their mode (makam) and tempo (usul). At the first phase of research, literature on Celal Güzelses and folk-songs of Diyarbakır were reviewed, field-research was conducted and accessed information was analyzed. At the second phase of research, Diyarbakır folk-songs that are belong to Celal Güzelses in TRT archives were identified and analyzed in terms of their mode series (makam dizileri) and tempo structures (usul yapıları). As a conclusion of research, it can be said that Celal Güzelses was one of the influential musicians and artists, and the culture of "Eyvan (Velime)" takes an important place at the local music culture. Although the mode series of "uşşak" (uşşak makam dizisi) has been one of the predominant mode series at the musical works of Güzelses, it seems that he produced several musical works with different mode series and generally used 10/8 and 4/4 tempo structures. Keywords: Diyarbakır, Celal Güzelses, Eyvan (Velime), mode, tempo
