Bu çalışmanın konusu ilk dönem kader tartışmalarında var olduğu düşünülen dini, siyasi ve sosyo-kültürel etkenlerin araştırılmasıdır. Çalışmanın amacı evrensel bir sorun olan kader ve özgürlük probleminin daha doğru anlaşılması için ilk dönem kader yorumlarını etkileyen olayları ve olaylara etki eden zihinsel arka planı aydınlatmaktır. Çalışmada deskriptif yöntemin yanında metin analiz metoduna da başvurulmuştur. Kelam ekollerinin kader anlayışları birçok etkene bağlı olarak farklılık göstermektedir. Olguları farklı anlama ve yorumlamada dini olan veya olmayan delillere bakış açıları etkili olmuştur. Farklı bakış açılarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu bağlamda siyasi sorunlar, geçmiş kültürlerin bilgi birikimi ve bu kültürlerden bilinçaltına yerleşmiş inanç ve düşünceler, öteki ile olan münasebetler vb. birçok etken yorumları ve anlayışları farklı hale getirmektedir. Bu sebeple çalışmada dini etkenlerin yanı sıra siyasi ve sosyo-kültürel faktörler daha yakından incelenmiştir. Çalışmanın temel perspektifi, farklı anlayışların mutlağı yansıtmadığı ve düşüncelerin arka planının mutlaka tespit edilmesi gerektiğidir. Bu bakış açısıyla, kader probleminin değişik açılardan incelenmesi ve daha iyi anlaşılması amaçlandı. Bu etkiler altında oluşan Haricilik, Mürcie, Cebriye, Kaderiye, Mu'tezile, Şia, Eş'arîlik ve Mâturîdîlik gibi fırka ve ekollerin kader anlayışları tespit ve analiz edildi.
The subject of this study is to analyze religious, politic and socio-cultural factors, which are supposedly existed in early period fate discussions. The aim of this research is to throw light on events of the fate reviews of the first period and events affected by intellectual background in order to understand the universal problem of fate and freedom. In this research descriptive method together with text analyzes method are applied. Fate concepts of Islamic Theology theories differ based on various factors. In different understanding and interpreting facts, perspectives for evidences those are religious and non-religious, have been effective. There are various factors affecting different perspectives. In this context, comments for various factors such as politic issues, background information for past cultures and beliefs and thoughts those have been engraved in one's subconscious and relationships with others and their understandings are being became different. Therefore, in the study, religious factors have been closely investigated as well as politic and socio-cultural factors. The basic perspective of the study is the absolute requirement to determine background of thoughts and that different understandings do not reflect the absolute one. With this perspective, it has been aimed to study the problem of fate from different perspectives and better understanding of them. The fate comprehension of the sects and ecoles such as Kharijde, Marjia, Cevra, Fatalism, dissentience, the Shi'a, Ashari and Maturid formed under these influences were determined and analyzed.
