Avrupa Birliği ülkelerinin demiryolu deneyimi ve Türkiye`de demiryolları: Uyumlaştırma açısından bir karşılaştırma ve öneri geliştirme araştırması / Railway transportation experiences of the member countries of European Union and railway transportation in Turkey: A research companing the practicis and formulating new propasals in terms of adjustment of railway transportation practicis

Abstract

Avrupa Birliği (AB), sosyo-ekonomik gelişmeyi ve barışı sağlamayı amaç edinmiş 15 ülkenin bir araya gelmesi İle oluşmuş, uluslarüstü bir kuruluştur. Birlik çeşitli topluluklardan oluşmaktadır. 1951 yılında Paris Antlaşması ile kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu ilk kurulan topluluktur. Daha sonra, 1957 tarihli Roma Antlaşmaları ile kurulan Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Ekonomik Topluluğu bu Topluluğa katılmışlardır. 1986 yılında imzalanan Avrupa Tek senedi ile de, Topluluk tarafından sınırsız bir Birliğe yönelik ilk adım gerçekleştirilmiştir. Arkasından, 1992 yılında üye ülkeler arasında Maastricht'de ekonomik ve parasal birliği kapsayan bir antlaşma imzalanmıştır. AB çeşitli kuruluşlar tarafından yönetilmektedir. Seçilmiş bir Parlamento, temsilcilerden oluşan bir Konsey, kurucu antlaşmaları koruyan bir Komisyon, yargılama görevi olan bir Adalet Divanı ve mali denetimi yapan AB Sayıştayı, en önemli kuruluşlardır. Birlik üyesi ülkelerde varolan ulaşım dizgeleri, karayolu ulaşım dizgesi, denizyolu ve iç suyolu ulaşım dizgesi, havayolu ulaşım dizgesi, boruhattı ulaşım dizgesi ve demiryolu ulaşım dizgesi olmak üzere beş öbeğe ayrılmaktadırlar. Günümüzde, AB yönetimi, bu dizgelerin seçiminde artık dizgelerin "dışsal maliyetlerini" dikkate almaktadır. Çünkü, küresel ısınmaya, dolayısıyla iklim değişikliklerine yolaçan etkenlerin başında özel otomobillerden salınan CO2 gelmektedir. Ayrıca, karayolu ulaşım araçlarının güvensizlik, gürültü, tıkanıklık ve petrol tüketimi gibi özelliklerinin bulunması dışsal maliyetleri daha da artırmaktadır. Buna karşılık trenler genellikle elektrik enerjisi ile çalıştıklarından dışsal maliyetleri oldukça azdır. Demiryollarının başlangıcı XDf.yy olarak kabul görmektedir demiryollarının ortaya çıkmasında XVlII.yy'da gerçekleşen Sanı büyük etkisi vardır. Ayrıca, tarımın gelişmesi ve kentleşme olguları da demiryollarının önemini artırmıştır. Maastricht Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden sonra, ekonomik, toplumsal ve kültürel gereksinimlerden dolayı, Trans-Avrupa, Pan-Avrupa ve Avrupa-Asya Ulaşım Koridorlarını gerçekleştirmeye yönelik projeler AB tarafından uygulamaya konulmuştur. Bu projelerin büyük bir kısmı 2010 yılında, kalanı ise, en geç 2015-2020 yılları arasında tamamlanacaktır. Bu projelerden büyük bir kısmı "yüksek hızlı trenlere" ilişkindir. Yüksek hızlı trenler ticari olarak 300 km/saat hız yapan trenlerdir. Ayrıca yüksek hız trenleri en son teknolojileri kullanmaktadırlar. AB yönetimi, demiryolu işletmelerini yeniden yapılandırmak için Topluluk demiryollarının geliştirilmesine ilişkin 91/440/CEE sayılı; demiryolu işletmelerine lisans verilmesine ilişkin 95/1 8/CE sayılı; demiryolu altyapı kapasitesinin oluşturulması ve altyapı ücretinin alınmasına ilişkin 95/1 9/CE sayılı yönergeleri yayınlamıştır. Coğrafi olarak Avrupa ve Asya Kıtaları arasında bulunan Türkiye'de TCDD İşletmesi, 8607 km'lik hat üzerinde ulaştırma işlevini sürdürmektedir. Ana hatların % 97'sinde halen tek hat işletmeciliği yapılmaktadır. Toplam hat içerisinde elektrikli hat oranı % 20, sinyalli hat oranı % 23'dür. Türkiye'de demiryolu işletmeciliği ağır sorunlar altındadır ve toplam yatırımlar içerisindeki payı oldukça düşüktür. Bu nedenle yolcu ve yük taşımacılığı karayoluna kaymıştır. Türkiye'de demiryollarının yeniden yapılandırılmasını sağlayacak bir atılım, ülke kalkınmasına önemli ölçüde katkı sağlayacaktır. Bu nedenle Türkiye'de mevcut pahalı, güvensiz ve çevre kirliliğine neden olan ulaştırma politikalarının artık değiştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, "Birleşik Taşımacılık" in temeli sayılan demiryollarının geliştirilmesi ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmeyi sağlayacaktır. TCDD'nin yeniden yapılanmasında AB'deki gelişmelerin izlenmesi ve AB'ye giriş sürecinde Türkiye'nin ulaşım kesiminde yapacağı yenilikler, jy| demiryolu işletmeleri arasındaki uyumlaştırma çabalarını destekleyecektir ANAHTAR KELİMELER: Avrupa Birliği (AB), Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu, Avrupa Ekonomik Topluluğu, Roma Antlaşması (1957), Tek Avrupa Senedi, Maastricht Antlaşması, Avrupa Birliği Parlamentosu, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Birliği Komisyonu, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Birliği Sayıştayı, Ulaşım Ağı (Türkiye, Avrupa Birliği ve AB Ülkeleri), Karayolu Ulaşım Dizgesi, Deniz ve İç Suyolu Ulaşım Dizgesi, Havayolu Ulaşım Dizgesi, Boruhattı Ulaşım Dizgesi, Demiryolu Ulaşım Dizgesi, "Yüksek Hızlı Tren", Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları, "Birleşik Taşımacılık" İ ' \ \ V.-. »/..V^VV