Fabrikada çalışan işçilerin mesleki doyum düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi

Abstract

İşçilerin işlerinden zevk almaları, iş ortamında bulunmaktan mutlu olmaları ve çalışma arkadaşları ile iletişimlerinden memnun olmaları hem işyeri bakımından, hem de işçinin fiziksel ve ruhsal sağlığı yönünden önemlidir. İşinden zevk alamayan, işyerinde mutlu olamayan ve doyum sağlayamayan işçiler, bezginlik, fiziksel ya da psiko-sosyal yorgunluk, aşırı yüklenim sonucunda zorlanma, yabancılaşma ve motivasyon gibi olumsuz etkenlere yenik düşmektedirler. Bunun sonucunda işçiler, yaratma gücünü kaybederek verimsizleşecek, işyerine zararlı bireyler haline geleceklerdir. Bu durum işyeri için problem taşımakta ve önem kazanmaktadır. Bezginlik, fiziksel ya da psiko-sosyal yorgunluk, aşırı yüklenim sonucunda zorlanma, yabancılaşma ve motivasyon gibi olumsuz etkenler işçinin fiziksel ve ruhsal sağlığını da etkilemekte, kişiler arası ilişkilerine olumsuz yansımaları olmaktadır. İşçilerin fiziksel yönden sağlığı bozulduğu gibi ailevi ilişkileri de etkilenmektedir. Bu nedenle mesleki doyum araştırılması, önem verilmesi gereken bir konu olarak düşünülmüştür. Bu araştırmada işçilerin kişisel nitelikleri ile işyerinin yapısal niteliklerine göre mesleki doyum düzeyleri incelenmiştir. Kişisel nitelikleri olarak; cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, hizmet süresi, medeni durum ve sahip olunan çocuk sayısı alınmıştır. İş yerinin yapısal nitelikleri olarak ise; çalışılan kurum, işyerindeki görev, alınan ücretten duyulan memnuniyet, üstlerle kurdukları iletişimden duyulan memnuniyet, iş ortamında aynı düzeydeki bireylerle kurdukları iletişimden duyulan memnuniyet, işte ilerleme ve yükselme olanağı görülüp görülmediği, iş ortamının fiziksel koşullarından duyulan rahatsızlık ve iş yerinin sağladığı sosyal olanaklardan duyulan memnuniyet ele alınmıştır. Araştırmanın evrenini, Malatya Tütün ve Şeker Fabrikasında çalışan daimi işçiler, örneklem grubunu ise çalışanlardan random yöntemi ile ulaşılan 463 işçi oluşturmaktadır. 11 Araştırmanın bağımsız değişkenlerine ilişkin bilgiler araştırmacı tarafından hazırlanan "Kişisel Bilgi Formu"; Araştırmanın bağımlı değişkeni olan çalışanların mesleki doyum düzeylerinin ölçümünde ise Kuzgun, Sevim, ve Hamamcı (1997) tarafından Herzberg'in İki faktör kuramından yola çıkarak geliştirilen "Mesleki Doyum Ölçeği" kullanılmıştır. Elde edilen veriler, grupların ikili olmaları durumunda bağımsız gruplar için kullanılan t-testi, ikiden fazla olması durumunda Tek Yönlü Varyans Analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Varyans analizi sonucunda elde edilen F değerinin anlamlı çıkması durumunda gruplar Tukey testi ile karşılaştırılmıştır. Araştırmada hata payı.05 olarak kabul edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda işçilerin cinsiyet, yaş düzeyi, hizmet süresi, çalıştıkları kurum, üstleri ve aynı düzeydeki bireyler ile iletişimlerinden memnunluk düzeyleri, işlerinde ilerleme ve yükselme olanağı görüp görmedikleri, iş ortamının fiziksel koşullarından rahatsızlık düzeyleri ve işyerinin sağladığı sosyal olanaklardan memnunluk düzeylerine göre mesleki doyum düzeylerinde anlamlı bir fark bulunmuştur. Bunun yanında, eğitim düzeyleri, medeni durumları, sahip oldukları çocuk sayıları, işyerindeki görevleri ve aldıkları ücretten memnunluk düzeylerine göre mesleki doyum düzeylerinde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırmada elde edilen bulgular tartışılmış, yorumlanmış ve işçilerin mesleki doyumlarını arttırıcı öneriler sunulmuştur. Bu önerilerden bazıları şunlardır: 1. Malatya tütün ve şeker fabrikalarında çalışma koşulları ve ortamı üzerinde yeni bir takım düzenlemeler yapılabilir. Yüksek ses, kir, toz gibi işçiler üzerinde olumsuz etki yaratan etmenleri azaltıcı bazı düzenlemeler yapılabilir. 2. Çalışanlar arasında sosyal ilişkileri arttırıcı faaliyetlere (Toplu yemekler, eğlenceler ve geziler düzenlemek gibi) da verilebilir. Böylece çalışanların birleri ile kaynaşması si Ill 3. İşletmelerde çalışan bireylerin işlerine olan bağlılıklarını arttıracak, mesleki doyumlarını yükseltecek, etkin ve verimli olmalarını sağlayacak etmenlerin belirlenmesine yönelik bilimsel araştırmalar yapılmalıdır.